Thursday, February 20, 2014

Finansal Kriz'den sonra ABD'deki Hukuki Gelismeler

Adham Hashish ve Mucahit Ayden tarafindan yazilmistir.    

Amerikan sistemi halen 2008 finansal krizinden toparlanmaya calisirken, uzmanlar krizden cikarilmasi gereken derslerin uzerinde yogunlasiyorlar. U.S. Senatosu Levin-Coburn Raporuna gore, kriz "asiri risk, kompleks finansal urunler, menfaat catismasi, piyasa duzenleyicilerinin ve derecelendirme kuruluslarinin yanlis uygulamalari, ve piyasanin Wall Street'in asiriklarini kontrol edememesi" gibi nedenlerden kaynaklanmistir. [Senate Financial Crisis Report, 2011, at 1] Baskan Obama, bir yandan bankalara ve sirketlere sagladigi16 trilyonluk kredi paketiyle global ekonominin krize girmesini onlemeye calismis, diger yandan sirketlerin ve bankalarin bu krize yol acan yanlis ve etik olmayan uygulamalarindan dolayi sorumlu tutulacagini vurgulamistir.   

Senato Raporunun ortaya koydugu uzere, mortgage kredilerinin ustun koru bir inceleme surecinden gecerek onaylanmalari bu krizin temel nedenlerinden biridir. Bankalar, kasti olarak veya ihmal sonucu, garanti ettikleri mortgage senetlerini gerektigi sekilde bir incelemeye tabi tutmamislardir. Bankalarin musterileri, mortgage senetlerini bu bankalara guvenerek ve borclularin geri odeme kabiliyetlerinin cok dusuk olduklarini bilmeden satin almislardir. Musteriler mortgage senetlerinin alt-sinif kredi gruplarina ait olduklarini bilseler de, borclularin geri odeme kabiliyetlerinin olmadigi hakkinda bilgilendirilmemislerdir. Burada can alici soru bankalarin ustun koru incelemeleri bilerek ve isteyerek mi yoksa hataen mi yapmis olduklaridir. Ihmal sonucu uygulanan ustun koru incelemeler bankalarin hukuki sorumluluguna yol acabilecekken, bu surecin kasti olarak uygulanmis olmasi bankalarin ve yoneticilerinin cezai sorumlulugunu da gundeme gelebilecektir.

Kasim 2013'te,  finansal krizden ciddi bir yara almadan cikan bir kac bankadan biri olan JP Morgan Chase, mortgage senetleri ile ilgili uygulamarindan dolayi Adalet Bakanligi ile 13 milyar dolarlik hukuki sorumlulugu iceren bir protokol  imzalamistir. Bu miktarin 4 milyar dolarlik kismi banka musterilerinin kredi borclarinin silinmesini, 6 milyar dolarlik kismi  yatirimcilarin tazmin edilmesini, ve kalani da buyuk meblagda bir cezayi icermektedir. Guardian'in bildirdigine gore, bu anlasma tarihte  ABD kamu oteriteleri ve bir sirket arasinda uzlasmaya verilen en yuksek mikari icermektedir ve 2005-2008 arasinda satilan mortgage senetlerine yonelik olarak cesitli sorusturmalarin ve davalarin sona erdirilmesini hedeflemektedir. Bu anlasma, daha once ABD'nin petrol sizintisi nedeniyle BP sirketine kestigi rekor ceza olan 4 milyar dolarin uc katindan daha fazladir. ABD ve JP Morgan Chase arasinda yapilan anlasma muhtemel cezai sorumluluk kapisini acik birakiriken, ABD New York Guney Bolge Yargici Jed S. Rakoff'in makalesinde gundeme getirdigi kritik bir soru cevap beklemektedir: Neden bugune kadar bu bankacilarin yoneticileri hakkinda bir dava acilmamistir?